จิตใจของมนุษย์เป็นอะไรที่น่าสนใจมากว่ามั้ย? ท่ามกลางความมหัศจรรย์หลายประการของจิตใจและวิธีคิดของคนเรา หนึ่งในนั้นมี “Availability Heuristic” หรือ “ทางลัดของจิตใจ” ที่มีอิทธิพลต่อการรับรู้และการตัดสินใจในแบบที่เราไม่อาจรู้ตัวด้วยซ้ำ
สิ่งแรกที่แวกมาในใจ อาจไม่ถูกต้องเสมอไป
ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจกับทางลัดทางจิตใจนี้ก่อน ว่ามันหมายถึงอะไรกันแน่ หากพูดง่าย ๆ มันเป็นทางลัดของจิตที่สมองใช้เพื่อประเมินความน่าจะเป็นได้ของเหตุการณ์ โดยพิจารณาจาก “แวบแรก ๆ” ที่เข้ามาในหัว
หากแวบนั้นเข้ามาในกล่องความทรงจำอย่างง่ายดาย เราก็มักจะคิดว่ามันเป็นเรื่องธรรมดาหรือมีความน่าจะเป็นไปได้มากกว่า มันเป็นวิธีที่จิตใจใช้ในการตัดสินอย่างรวดเร็วเมื่อไม่มีข้อเท็จจริงหรือข้อมูลทั้งหมด
ตัวอย่างเช่น คนเรามักคิดว่าการเดินทางทางอากาศอาจดูอันตรายกว่า ด้วยเหตุการณ์เครื่องบินตกถึงแม้ว่าจะเกิดขึ้นไม่บ่อยนัก แต่ด้วยการที่สื่อมักรายงานอย่างมากและแพร่หลาย มันจึงกลายเป็นเรื่องที่ “ระลึกถึง” ได้ง่าย
ในทางกลับกัน ความอันตรายทั่วไป เช่น อุบัติเหตุทางรถยนต์หรือโรคหัวใจ อาจดูเหมือนไม่เป็นอันตรายมากนัก เพราะสิ่งเหล่านี้ไม่ได้โดดเด่นในความทรงจำของเราซักเท่าไหร่ ทั้ง ๆ ที่แท้จริงแล้วอันตรายอย่างมาก
Availability Heuristic ในมุมของการลงทุน
ดังนั้น Availability Heuristic สามารถส่งผลต่อกระบวนการตัดสินใจได้ในหลากหลายรูปแบบ มันสามารถกำหนดความเชื่อ ความกลัว และแม้กระทั่งการตัดสินใจลงทุนของเราได้ เช่นว่า นักลงทุนอาจประเมินค่าความเป็นไปได้สูงเกินไปของเหตุการณ์ในตลาดที่จำได้อย่างชัดเจน
เช่น การถล่มลงมาครั้งใหญ่ของตลาดคริปโทฯ ไม่ว่าจะเป็นเหรียญ LUNA หรือการล่มสลายของเว็บเทรดชื่อดัง FTX พร้อมมองว่า “บิทคอยน์จบสิ้นแล้ว” ซึ่งบางครั้งอาจส่งผลเสียได้ เพราะลืมไปว่านี่เป็นโอกาสที่ดีเพื่อศึกษา และอาจลืมไปว่า ตลาดคริปโทฯนั้นเป็นอะไรที่ใหม่มากเมื่อเทียบกับตลาดหุ้น
หากย้อนกลับไปดูประวัติศาสตร์ของตลาดหุ้นก็เคยเกิดการถล่มลงมาเหมือนกัน แต่อาจไม่ได้คิดถึงจุดนี้เพราะความทรงจำและการเผยแพร่ข่าวของ LUNA หรือ FTX นั้นถูกบันทึกให้จำชัดกว่า ไม่แตกต่างอะไรจากเหตุการณ์เครื่องบิน vs. รถยนต์ที่เล่าไปขั้นต้น
ลองมาพิจารณากันต่อว่า สิ่งนี้จะมีผลอย่างไรในโลกธุรกิจ? บรรดาผู้จัดการอาจชอบกลยุทธ์ที่นำไปสู่ความสำเร็จที่จดจำได้อย่างแม่นยำในอดีต จนเกิดการมองข้ามตัวเลือกอื่น ๆ ที่อาจช่วยสร้างผลกำไรได้แต่ดูมีความสำคัญน้อยกว่า เพราะไม่ใ่ช่สิ่งแรกที่แวกเข้ามา
เพียงแค่ตระหนักรู้
เพราะฉะนั้นสิ่งสำคัญคือต้องตระหนักว่า Availability Heuristic ทำการ “ป้ายสี” ต่อการรับรู้และบิดเบือนตัวเลือกของเราอย่างไร การตระหนักถึงสิ่งนี้จะช่วยให้ตัดสินใจได้อย่างมีเหตุผลและมีข้อมูลมากขึ้น
มาถึงจุดนี้ คงปฏิเสธไม่ได้ว่าผลกระทบของมันแทรกซึมอยู่ในมุมต่าง ๆ ของการใช้ชีวิต ตั้งแต่การตัดสินใจส่วนตัว ไปจนถึงการวางกลยุทธ์ทางธุรกิจหรือการลงทุน
ในขณะที่เราทุกคนต้องเดินทางผ่านเขาวงกตแห่งการตัดสินใจในแต่ละวัน การทำความเข้าใจและรับรู้ถึงทางด้านดีและไม่ดีของ Availability Heuristic สามารถนำเราไปสู่การตัดสินใจที่สมดุลมากยิ่งขึ้นได้
